Wilsbekwaamheid

Op 5 augustus 2019 stond in het AD een artikel met de titel ‘‘Graaiers’ azen op testament verstandelijk beperkten’. Een stichting heeft, volgens het gerechtshof, de verstandelijk beperkte Herman bewogen om een testament te maken waarin deze stichting als (enig) erfgenaam werd opgenomen. Dit testament is blijkbaar zonder medeweten van de familie opgemaakt. Dit krantenartikel roept de vraag op wat de rol van de notaris hierbij is: immers, de notaris spreekt die persoon toch bij het opmaken van het testament? Deze problematiek speelt overigens niet alleen bij geestelijke stoornissen, maar bijvoorbeeld ook bij hoge leeftijd.

Het is belangrijk te beseffen dat meerdere waarborgen en procedures bestaan waaraan de notaris zich moet houden bij het opmaken van (bijvoorbeeld) een testament. Zo moet de notaris het ‘stappenplan’ uitvoeren wanneer hij of zij vermoedt dat de persoon tegenover hem of haar wilsonbekwaam is. Dit stappenplan is vastgesteld door de KNB en bevat meerdere punten waar de notaris op moet letten. Doet hij of zij dit niet, dan is de notaris tuchtrechtelijk aansprakelijk. Zo bestaat een rode draad in de tuchtrechtspraak, waaruit handvatten voor de notaris én de cliënt gedistilleerd kunnen worden. Denk hierbij aan voor de hand liggende zaken als het vereiste dat het redelijkerwijs te vermoeden is dat de cliënt weet wat de gevolgen zijn van een dergelijk testament, maar ook minder makkelijk vast te stellen vereisten zoals het vereiste dat geen druk van buitenaf op de cliënt mag worden uitgeoefend.

Voor u als cliënt is het belangrijk u te vergewissen van het feit dat uw testament na uw overlijden bestreden kan worden als niet zorgvuldig gehandeld wordt. Hoewel de notaris hier een leidende rol in heeft, kunt u zelf ook een aantal stappen zetten om te voorkomen dat iets dergelijks gebeurt. Zo is het beter om zelf de afspraak te maken met de notaris (en dit dus niet te laten doen door iemand anders) en om alleen naar de afspraak te komen, of in ieder geval onder vier ogen met de notaris te spreken. Indien u meerdere kinderen heeft en u ervoor kiest om de inhoud van uw testament met één of meerdere van deze kinderen te bespreken, doet u er verstandig aan om alle kinderen hierbij te betrekken. Een significant deel van de rechtszaken waarbij de testamenten ongeldig verklaard werden, zijn gestart door (directe) familieleden van de testateur.

Zo zijn er nog veel voorzorgsmaatregelen te bedenken. Het komt er op neer dat de cliënt die een testament (of een andere akte met zwaar persoonlijk karakter) opmaakt, dit onbezwaard en zonder invloed van buitenaf moet kunnen doen. Immers, het is natuurlijk hartstikke vervelend wanneer de rechter op basis van objectieve omstandigheden een testament ongeldig verklaart, terwijl dat misschien helemaal niet nodig was geweest.

Ga naar de inhoud